निम्बार्काचार्यको दार्शनिक परम्परा र पाश्चात्य दर्शन

श्रुतिद्वैध तु यत्र स्यात्तत्र धर्माबुभौं स्मृतौ (मनुस्मृति)

द्वि-इत शब्दबाट द्वैत शब्दको निर्माण भएको हो | द्विको अर्थ हो दुई प्रकारले र इत शब्दको अर्थ हो बुझ्नु | यसै प्रकारले द्वि शब्दमा नय् समास गर्दा अद्वैत शब्दको निर्माण हुन्छ | यसरी केवल एक प्रकारले मात्र बुझ्नु अद्वैत हो भने दुईप्रकारले बुझ्नु द्वैत हो | तर जव कुनै सत्यलाई द्वैत र अद्वैत दूवैतहमा बुझ्ने गरिन्छ त्यस्तो बुझाईमा विश्वास गर्ने सिद्धान्तलाई “द्वैताद्वैत, भेदाभेद वा प्राकृतिक भेदाभेद” भनिन्छ | यही आचार्य निम्बार्कले स्थापित गरेको सिद्धान्त “द्वैताद्वैत” हो | द्वैताद्वैतले द्वैत र अद्वैत – यी दूवै सिद्धान्तहरूको सैद्धान्तिक आग्रहलाई प्रा. हरिशरणले “अर्धनास्तिकता” (सनातन निम्बार्क दर्शन र सनातन जीवन -पृष्ठ ८) भन्दै आलोचना गरेका छन् | प्राध्यापक उपाध्यायकाअनुसार श्रुतहरूले द्वैत र अद्वैत दुवै तत्वको प्रतिपादन गरेका छन् भने वेद बचनको सत्यतालाई निर्विवाद रूपमा स्वीकार गर्ने वैदिक परम्परा विरुद्ध केवल “द्वैत वा अद्वैत” दृष्टिकोणलाई एकमात्र सत्य मान्नु “अर्ध-नास्तिकता” हो | यदि वेदले द्वैताद्वैत सत्यको पक्ष उजागर गरेका छन् भने सो सत्य प्राकृतिक रूपमा स्वीकार गर्नुको विकल्प छैन |