के वैदिक परम्परामा धर्म र दर्शनशास्त्र अलग हुन सक्छन् ?

के वैदिक परम्परामा धर्म र दर्शनशास्त्र अलग हुन सक्छन् ?

के वैदिक परम्परामा धर्म र दर्शनशास्त्र अलग हुन सक्छन् ? पश्चिमेली दार्शनिक समाजमा धर्म र दर्शन फरक विषय हुन् भन्ने विषयमा एकमत छ | उनले धार्मिक अध्ययनलाई "थियोलोजी" भनेका छन् भने थियोलोजीमा रहेका दार्शनिक पक्षहरूको अध्ययनलाई "धर्मदर्शन" भनेका छन्…
सत्य आफै बोल्छ !

सत्य आफै बोल्छ !

सत्य आफै बोल्छ ! केही कथाहरूले चिन्तनलाई प्रभावित पार्छन् र व्यबहारलाई पनि प्रभावित पार्छन् | छान्दोग्योपनिषद्को चौथो अध्यायको चौथा खण्डका प्रारम्भमा जबालाका छोरा सत्यकाम जाबाल छोराको मन छुने प्रसंग छ | बालक जाबाल पढ्न चाहन्छन् तर तेस समयको चलनअनुसार…
बदलिएको मौसम !

बदलिएको मौसम !

बदलिएको मौसम ! क्रमशः मौसम वदलिन थाल्यो | गर्मीको ऋतुमा चिसो र चिसोको मौसममा गर्मी हुन थाल्यो | गर्मीमा फल्ने धान चिसोको कारणले फल्न छोड्यो भने चिसोमा फल्ने गहुँआदि पनि फल्न छोडे | सम्पूर्ण अन्न, फलफुल तथा अन्य खाद्यवस्तुहरू…
राजा जयपृथ्वी बहादुर सिंह

समतामूलक मानवतावाद र उग्रमानवतावाद : परिचय

समतामूलक मानवतावाद र उग्रमानवतावाद : परिचय नेपाली रजौटा जयपृथ्वी बहादुर सिंह (1877-1940) र भारतीय चिन्तक एम.एन. रॉय (1887-1954) दूवै मानवतावादी चिन्तक हुन् | दशवर्षको अन्तरालमा दुवैको जन्म र मृत्यु भएको देखिन्छ र मानवतावादका सवालमा चिन्तनमा पनि समानता देखिन्छ |…
दर्शनशास्त्रभित्रको विज्ञान

दर्शनशास्त्रभित्रको विज्ञान

दर्शनशास्त्रभित्रको विज्ञान दर्शनशास्त्रको कसौटीमा ईश्वर भेटिन्छ कि भेटिन्न , आत्मा भेटिन्छ कि भेटिन्न, स्वर्ग, नर्क, पाप-पुण्य वा पुनर्जन्म सिद्ध हुन्छ कि हुँदैन ? आज पनि निकै विवादको विषय हो | आधुनिक विज्ञानको विकासले मान्छेभित्रको धार्मिक आस्था रोकिएको छैन |…
वैदिक दर्शनको दार्शनिक पद्धति

वैदिक दर्शनको दार्शनिक पद्धति

वैदिक दर्शनको दार्शनिक पद्धति वैदिक दार्शनिक चिन्तन र पद्धति दुवै आध्यात्मिक उत्स प्राप्तिको उद्देश्यबाट आरम्भ भएको हुँदा आधुनिक विज्ञानका केही अध्येताहरूले "विज्ञानका दृष्टिकोण"ले वैदिक चिन्तन महत्वहीन भएको आरोप लगाएका छन् | खासगरी मार्क्सवादी चिन्तनहरूले मार्क्सवादी चिन्तनलाई सबैभन्दा बढी "बैज्ञानिक"…
नियमित आकस्मिकता 

नियमित आकस्मिकता 

नियमित आकस्मिकता  नेपालको आफ्नो मौलिक तर समकालीन दर्शनशास्त्र कुन् होला ? धेरैलाई यस्तो प्रश्ननै अतिरंजित लाग्न सक्छ किनभने धेरैलाई एउटा नेपाली नागरिक पनि दार्शनिक सिद्धान्तको संस्थापक हुन सक्छ भन्ने तत्थ्य विश्वास गर्न गाह्रो हुन्छ | नेपाली विद्यालयहरूले, विश्वविद्यालयहरूले र…
धर्मनिरपेक्षताको दर्शन र नेपाल

धर्मनिरपेक्षताको दर्शन र नेपाल

धर्मनिरपेक्षताको दर्शन र नेपाल १. धर्म निरपेक्षता कि पन्थ निरपेक्षता भारतीय संबिधानको प्रस्तावनामा secularism को प्रयोग इन्दिरा गान्धीको ४२ औं संशोधनका माध्यमले गरेको थियो | मूलत: अंग्रेजी भाषामा लेखिएको भारतीय संबिधानको आधिकारिक अनुवादमा secularism लाई पन्थ-निरपेक्ष भनेर गरिएको छ…
भारतवर्षीय परिपेक्षमा धर्म र दर्शन छुट्टिन सक्छन् ?

भारतवर्षीय परिपेक्षमा धर्म र दर्शन छुट्टिन सक्छन् ?

भारतवर्षीय परिपेक्षमा धर्म र दर्शन छुट्टिन सक्छन् ? १. धर्म र दर्शनको उत्पत्ति फरक अवस्थामा भएको हो भने उद्देश्य पनि फरक फरक हुनु स्वाभाविक हुन्छ | डरले धर्म र जिज्ञासाले दर्शनशास्त्रको आरम्भ भएको शास्त्रीय मान्यता छ | साथै, धर्म…
दर्शनशास्त्रमा आस्तिकता र नास्तिकता !

दर्शनशास्त्रमा आस्तिकता र नास्तिकता !

दर्शनशास्त्रमा आस्तिकता र नास्तिकता ! दर्शनशास्त्रको एउटा हाँगा हो - तत्वशास्त्र | अंग्रेजीमा Metaphysics भन्ने गरिन्छ | तत्वशास्त्रका तीनबटा विभाग छन् : सृष्टिशास्त्र, ईश्वरशास्त्र र मनशास्त्र अर्थात् मनोविज्ञान | आज भोली मनोविज्ञानले आफुलाई दर्शनशास्त्रको अङ्ग मान्दैन तर मनशास्त्रको काम…