आमा र आइमाई
आज अचानक एउटा विकासे कार्यक्रममा पुगियो | विना वोलाएको पाहुना बनेर | चारतारे होटलको यो कार्यक्रमका पाहुनाहरू र आयोजक दूबै परिचित नै थिए किनभने यी एस्ता व्यक्तिहरू थिए जुन जहाँ पनि भेट्न सकिन्थ्यो | म तेहा छिर्दा “आइमाई” शब्दको प्रयोग गर्नुहुँदैन भन्ने वहस चल्दैथियो | मंचबाट आधी अंग्रेजी र आधी नेपालीमा आफ्नो विचारहरू राख्नेमा घम्साघम्सी थियो | कार्यक्रमको वहस सुनेर म जिल्लिए | साच्चिकै भन्नुपर्दा, कार्यक्रम नेपालका लागि कि विदेशीका लागि खुट्याउन मलाई निकै गाह्रो परिरहेको थियो |
यी अधिकार कर्मीहरूले बोल्ने, बोलाउने र प्रशिक्षण दिने कार्यक्रमहरूमा शब्दकोशबाट केही शब्दहरू हटाउनुपर्ने धारणा राखेको सुनियो | ती मध्ये आइमाई, अन्धो, बहिरो, लंगडो, सार्की, दमै, पोई, स्वास्नी, वेश्याआदिआदि पर्दा रहेछन् | यी नेपाली भाषाका मौलिक शब्दहरू हुन् | यी शब्दहरू किन हटाउने ? किन प्रयोग गर्न नहुने ? एक पटक त झनक्क रीस पनि उठ्यो | “के यिनका अंग्रेज बाउले यी शब्द निर्माण गरेका थिए र हटाउने ? – भन्न मन लाग्यो तर कार्यक्रमको मर्यादा मैले राखें |
यौन शिक्षाका नाममा कन्डम, भेजाइना, सेक्स, सिमन, फकजस्ता शब्दहरू प्रयोग गर्न तिम्रो शिक्षानीतिले दिने र यी शब्दहरू सभ्य हुने तर यिनै शब्दहरूको नेपालीमा प्रयोग किन अस्वीकार्य हुने ? निश्चयनै, आम नेपालीले तिम्रोजस्तो अंग्रेजीलाई सुसंस्कृत मान्ने तर नेपालीलाई असभ्य मान्ने विकृत मानसिकता वोकेर हिड्दैनन् | तिमीहरूले प्राप्त गरेको शिक्षा नै तिम्रो अपराध हो |
नेपालीभाषीहरूले राम्ररी जानेका छन् कुन ठाउँमा, कुन् प्रसंग र सन्दर्भमा के-कस्तो शब्द प्रयोग गर्नुपर्छ | तिमीले अंग्रेजीमा बोल्ने शब्द भन्दा हामीले प्रयोग गर्ने शब्द धेरै सभ्य तथा अर्थपूर्ण छन् | अंग्रेजीका सबै शब्द सभ्यताका प्रतिक हुन्छन् भन्ने तिम्रो बुझाईका लागि मैले कुन सभ्य शब्द प्रयोग गरूँ : फक यु ?
हो, यदि यी शब्दले कसैको मन दुख्छ. कसैको आत्मविश्वासमा असर गर्छन् भने प्रयोग बोलीचालीमा प्रयोग नगरे नि केही फरक पर्दैन | तर हाम्रा मौलिक शब्दहरूले भन्दा अश्लिल शब्दको प्रयोग गर्नेले हामीलाई “कुन् शब्द कहाँ प्रयोग गर्नुपर्छ ? नसिकाएको राम्रो | शब्दकोशका हरेक शब्द महत्वपूर्ण छन् | एउटा शब्द पनि माथितल गर्न मिल्दैन | तिम्रो मूर्खतापूर्ण ज्ञान तिमीसंग राख |
यी घृणावादीहरूले ब्राह्मण, क्षेत्री, वैश्य, वेद, पुराण, वर्णाश्रम, मन्दिर, विवाह, ब्रतबन्ध, कन्यादान, पुरोहित, कन्यापूजा, कुमारीआदि शब्दहरूलाई वदनाम गरेर आफ्ना अर्थविहिन शब्दहरू थोपर्दै छन् र अव आम नेपालीले बोल्ने र प्रयोग गर्ने शब्दहरूमा हस्तक्षेप गर्दैछन् |
छुवाछुतजस्तो जघन्य ब्यबहार समाजबाट सधैका लागि निकाली दिने हो भने सार्की, दमै, पोडे, कामीआदि शब्द पनि बाहुनजत्तिकै निरपेक्ष हुने छन् | दोष ब्यबहारमा छ, शब्दमा छैन | मेरो लागि मेरी आमा आइमाई हुन् किनभने उनी मेरी र हाम्री आमा हुन्, बहिनी हुन्, श्रीमती हुन्, मैले पूजाआजा गर्ने देवी पार्वती पनि आइमाई नै हुुन् | तिमीले पूजा गर्ने मेरी पनि आइमाई नै हुन् |
यदि सक्छौं भने आफ्नो शब्दकोशबाट घृणावाद हटाऊ | अंग्रेजी भाषा जान्नु राम्रो कुरा हो तर अंग्रेजी बोल्नेहरू सभ्य हुन्छन् र अंग्रेजीका हरेक शब्दहरू सभ्यताका प्रतिक हुन् भन्ने तिमीभित्र रहेको अन्धविश्वास हटाउँ | मदिरापान गर्ने, धेरै यौनपार्टनर बनाउने, नेपाली संस्कृतिमा असभ्य ठानिएका शब्दहरूको खुलेआम प्रयोग गर्ने आधुनिकवादको ढोंग हटाउँ |
यदि यी विकासेहरूले भने अनुसार नै शब्दहरूको प्रयोग छोड्दै जाने हो भने एकसमय नेपालीमा नेपाल भन्ने शब्द पनि रहन्न नेपोल (ट्रंप) हुने छ, सगरमाथा एभरेस्टमा, माछापुच्छ्रे फिसटेल र मेरो नाम अर्थात् गोविन्द पनि सेफर्डमा रुपान्तरित हुनेछ | जागौं, जगाउँ र आफ्ना मौलिक रैथाने शब्दहरूको गौरवपूर्ण तरिकाले प्रयोग गरौँ | विदेशीले भनेको र सिकाएको भरमा होइन आफ्नो आवश्यकता र औचित्यका आधारमा यिनको प्रयोग गरौँ |
