हाम्रो नारीवाद !

श्रीमतीले मलाई “पूर्ण नागरिक” बनाइन् | मलाई “परिवार”को अंग बन्ने अवसर प्रदान गरिन् | मेरो भौतिक, मानसिक तथा आध्यात्मिक अस्तित्वलाई प्रमाणित गरिन् | उनले निर्माण गर्न खोजेको परिवारमा मैले सघाएँ र हाम्रो परिवार बन्यो | उनको अधिकारले “विद्रोह” जानेन | मैले पनि कर्तव्यको सीमा नाघ्ने आँट गरिन किनभने मेरो लागि उनको अधिकारको मूल्य छ | उनी नहुँदा घर “भूतघर” हुन्छन् | छोराछोरी र छिमेकीका लागि म केवल “नून नभएको तिहुन” हुन्छु | उनी छन् र मभित्र “नून” छ | उनी छन् र हाम्रो घर छ |

नेपाली नारीवादीहरूले “डिभोर्स”लाई महिला आत्मनिर्भरताको “इन्डीकेसन” रूपमा परिभाषित गर्दैछन् | चरमअत्याचार सहेर संगै बस्नुको कुनै औचित्य छैन | तर लोग्नेस्वास्नीका विचमा स-सानो बेमेल (बैचारिक वा कार्यशैलीमा असहमति हुँदैमा) डिभोर्स दिने र त्यसलाई “महिला अधिकारका रुपमा महिमा मण्डित गर्नु अधिकारका हिसावले सही होला कर्तव्यका दृष्टिकोणले स्वागतयोग्य होइन | विश्व डिभोर्स डाटाका अनुसार पहिलो डिभोर्स माग्नेहरूमा ७७% महिला छन् | डिभोर्सले गर्दा ७८% बालबालिकाहरू आफ्ना मातापिताको मायाबाट बन्चित हुन्छन् र सबैभन्दा डरलाग्दो तत्थ्य डिभोर्सका कारण हेरचाह नपाएर ६% बालबालिकाले आत्महत्या गर्छन् | १७% बालबालिकाको पढाई विग्रन्छ | १९% बालबालिकाहरू सडकमा आउँछन् | ४७% बालबालिकाहरू दुर्व्यसनमा पर्छन् |

नारीवाद, पितृसत्तात्मकजस्ता शब्दको आडम्वर र अधिकारका नाममा भत्किंदा परिवार, टुहुरा हुँदा बालबालिका र बृद्ध आमाका लागि वृद्धाश्रम खोज्ने क्रान्तिकारी परिवर्तन हाम्रो परिवारको “भाग्य” नबनोस् | नारीवाद पुरुषहरू विरुद्ध घृणावादमा रुपान्तरित नहोस् | नारीवाद पुरुष लिंगका अत्याचार गर्ने “नारीसत्तात्मक सामाजिक संरचना”को बाटो नबनोस् | अधिकारप्रतिका लागि पुरुषहरू विरुद्ध उठाउने “मुड्कीवाद” व्यक्तिगत रूपमा प्राकृतिक महिला, तिनको परिवार र समाजका लागि नारीशक्तिको “मोडेल” नहोस् |

नारीहरूले अमेरिका, रुस, जर्मनी अन्तत: १९७७ (UN) ले घोषणा गर्वपछि मात्र “अधिकार” प्राप्त गरेका हुन् भन्ने मान्यता मेरी आमालाई मान्य छैन | पश्चिमाले आरम्भ नगरी के कुनै “अधिकार”को स्थापना हुनै सक्दैन त ? पश्चिमाहरूले अधिकारका लागि विद्रोह र घृणावादलाई मलजल गरे तर नारीअधिकारको निरन्तरता पौरस्त्य समाजमा पनि थियो र छ जसले अधिकार र कर्तव्य दूवैको समानतहमा पालन गर्छ | वैदिक समाजमा कुनै पनि धार्मिक, सांस्कृतिक तथा सामाजिक कार्य गर्न पर्यो भने पुरुषले महिलालाई अनिवार्य रूपमा संगै राख्नुपर्छ र महिलाले पुरुषलाई | यो अधिकार र कर्तव्यको सन्तुलनलाई “अर्धांगिनी” भनिन्छ | मेरो बाले आमालाई र आमाले बालाई कहिल्यै पनि निर्णयमात्र होइन धार्मिक, सांस्कृतिक सहभागितामा एक्लै छोड्नु भएन | मिल्ने काम एक्लाएक्लै गरे, मिल्दै नमिल्ने काम सहमति र संगै गरे | उनीहरूकै सिको गरेर “हामीले पनि त्यही गरिरहेका छौँ |

“नारी अधिकार सम्पन्न हुनुपर्छ” यो सिद्धान्त पश्चिमाहरूले मात्र अगाडी बढाएका हुन् भन्ने “माइन्ड-सेट” सबैभन्दा पूर्वाग्रही छ | वैदिक संस्कृतिमा मात्र होइन फरकफरक तवरले विश्वका हरेक धर्म, संस्कृति तथा परम्परामा उपरोक्त सिद्धान्तमा आधारित व्यबहार प्राप्तिको लागि अनेकौं प्रयास भएका र सफल पनि भएका छन् | पितृसत्तात्मक समाज र पुरुषसंग विद्रोह गरेर मात्र नारीवादले पूर्णता प्राप्त गर्न सक्छ भन्ने माइन्ड-सेट अनुसार सक्रिय “अभियन्ता”हरूको आफ्नै घरपरिवार भताभुंग हुने सन् १९२३ को अस्ट्रेलियाको अनुसन्धानले इन्डिकेट गरेको छ | सम्पूर्ण अभियन्ताहरू आरोपित गर्नु हुँदैन तर पुरुष-लिंगप्रति पूर्वाग्रह राखेर नारीवादको अभियानमा लाग्नेहरू व्यक्तिगतरुपमा सबैभन्दा दु:खी “अभियन्ता” हुन् भन्ने तत्थ्यमा शङ्का छैन | हाम्री आमाको अभियान “परिवारवादी नारीवाद हो, जहाँ महिलाले पूर्णता प्राप्त गरूँन् | एउटी मायालु, सहयोगी, पारिवारिक अधिकारवादी अभियन्ता भन्दा सुखी संसारमा अर्को हुनै सक्दैन |

हरेक हरेक नारीहरू अधिकार र सम्मानले युक्त हुनैपर्छ | नारीलाई पूर्णसम्मानको प्रत्याभूति दिनु व्यक्ति र राज्य दूवैको कर्तव्य हो | सह्रिद्दयी नारीवादको तुलनामा घृणावादी नारीवाद बलियो हुनु राम्रो होइन | नारीअधिकारका लागि आफ्नो परिवार, समाज, धार्मिक, संस्कृतिक, राजनैतिक दायित्वहरूप्रति घृणा र तीप्रति अनुचित विद्रोह उचित होइन | यदि अधिकार प्राप्त गर्ने विद्रोहमा आफ्नो घर, परिवार, इष्टमित्र, आमावुवाहरूसंग विछोड हुन्छ र परिवार भताभुंग हुन्छ भने यस्तो नारीवादी विद्रोहका विषयमा पुनर्विचार गर्नुपर्छ | नारीवादले परिवार र सामाजलाई जोड्नुपर्छ तोड्नु हुँदैन | बडो खेद पूर्वक भन्नुपर्छ कि मिडियामा “नारीअधिकारवादी, स्वतन्त्र विचार भएका, विद्रोही नेतृत्वहरूको आफ्नै घर बिग्रेको देखिन्छ | आफ्नै विग्रेकाले अर्काको सुधार्लान् भन्ने आशा कम गरे हुन्छ | रामायणको एउटा सूत्र छ “नारी मुई भय सम्पति नाशी, मूड मुड़ाय भय सन्यासी !

विश्वमा महिला अधिकारवादका फरकफरक रूप छन् | नेपाल पनि नहुने कुरै भएन | पुरुषप्रति चरम घृणाव्यक्त गर्ने, परम्परागत धर्म, संस्कार तथा मान्यताहरूको धज्जी उडाउने, उद्दण्ड स्वतन्त्रताको पक्ष पोषण गर्ने र आफ्नै आमावुवा वा सासुससुरालाई नारीवादीको सबैभन्दा ठुला शत्रुका रूपमा व्यक्त गर्ने, परम्परागत विवाह तथा परिवादवाद प्रति सधैं विष बमन गर्दै “पितृसत्तात्मक” समाजका विरुद्ध सरल महिलाहरूमा घृणा गर्ने र परिवारसंग मिलेर बस्न नसकेर “एकल जीवन” अंगालेका नारीवादीहरू मिडियाका प्यारा हुन्छन् तर आफ्नो परिवारसंग प्राकृतिक रूपमा रमाउने र कर्तव्यका रूपमा सहृदयी जीवनमा रम्ने हाम्री आमाहरू मिडियाका दृष्टिकोणमा नारीवादी हुनै सक्दैनन् | मातृशक्तिको लागि अधिकारप्रति भन्दा पनि पुरुष र परम्परागत समाजको कठोर आलोचकहरूको नारीवाद मिडियामा बिक्छ | सत्य पचाउन गाह्रो हुन्छ तर घृणावादलाई आधार बनाएर नारीवादको वकालत गर्नेअरूको व्यक्तिगत जीवन संवेदनहीन, एकलकाटे र फिल्मको पर्दामा देखिने रोमान्सका सीनहरूझैं हुन्छ – अनुसन्धानले यस्तै भन्छ |

विश्वका सम्पूर्ण नारी शक्तिहरूलाई मनन | पुरुष होस् वा नारी कसैका कारण पनि “परिवार विखण्डित” नहोस् | अधिकार र कर्तव्यका विचमा “घृणावाद”को प्रवेश नहोस् | विद्रोही होइन सहृदयी नारीवाद अगाडी बढोस् | कुनै पनि महिला “महिला” भएकै नाताले कुनै पनि प्रकारको विभेदबाट पिडित हुनु नपरोस् भने नारीवाद पनि घृणावादमा रुपान्तरित भएर पुरुषहरू हिंसामा पर्न नपरोस् |

नमस्ते मातृशक्ति, नारी शक्ति |