शिक्षक आन्दोलनको यो पक्ष !

नेपाली राजनैतिक शक्तिहरूले खडा गरेका यी “झोले-सिण्डिकेट”हरू एतिविध्न शक्तिशाली छन् कि यिनले चाहेमा सरकार नै परिवर्तन गर्न सक्छन् | वर्गीय संगठनको नेतृत्वमा रहेका व्यक्तिहरूको व्यबस्थापनका लागि सरकारले कुनै अनुसन्धान-अध्ययन नै नगरी नयाँ-नयाँ विश्वविद्यालयहरू वा राज्यका लागि अनावश्यक विभाग वा संस्थाहरू खोलिरहेको छ | उदेश्य : आफु निकट रहेका प्राध्यापक वा अन्य वर्गीय संघसंगठनहरूको नेतृत्व गरिरहेकाहरूलाई उपकुलपति, रेक्टर. रेजिस्टर, वा प्रमुखआदिमा नियुक्त गरेर सुविधा प्रदान गर्न सकियोस् |

उदाहरणका लागि वि.स. २०६२ पछि नेपालमा विश्वविद्यालय र विश्वविद्यालयसरह नै क्षमता भएका १९ बटा शैक्षिक संस्थाहरू खोलियो तर नयाँ खोलिएका कुनै पनि विश्वविद्यालयहरूमा त्रिविविको एउटा आंगिक क्याम्पस (त्रिचन्द्र, पृथ्वीनारायण, मह्नेद्र मोरंगआदि) भन्दा पनि निकै थोरै विद्यार्थी छन् | सारकारमा नयाँ विभागहरू, आयोगहरू खोल्ने वा नियुक्तिहरूका लागि मन्त्रिपरिषदबाट नयाँ विशिष्ट पदहरू सृजना गर्ने अभ्यास नेता व्यबस्थापन वा घूस-मिलाउन सक्ने व्यक्तिको सम्मानका लागि हुन्छन् |

ती विश्वविद्यालयहरू पनि चरम राजनैतिक स्वार्थका कारण वर्षमा ६ महिना तालावन्दीमा हुन्छन् तर सरकारले पदाधिकारीहरू नियुक्त गर्न छोड्दैन | नयाँ खोलेका केही विश्वविद्यालयहरूमा त झन् पदाधिकारी, प्राध्यापक तथा कर्मचारीहरूको सङ्ख्या विद्यार्थी भन्दा बढी छ | गणतन्त्रलाई लाज लाग्दैन | नेताहरूलाई विश्वविद्यालय, विद्यालय अस्तव्यस्त भए पनि आफ्नालाई पदमा पुर्याउनै पर्छ |

हाल नेपालभरिका विद्यालय शिक्षकशिक्षिकाहरू काठमान्डौमा आन्दोलनरत छन् | सरकारमा रहेका र सरकार वाहिर रहेका सबैजसो पार्टीका वर्गीय संस्थामा आवस्द्ध गुरूहरू गोलबन्द भएर आएको हुँदा सरकारको नेतृत्व गरिरहेको पार्टी असजिलोमा परेको छ भने सरकार वाहिर रहेका पार्टीहरू भने आफ्नो वर्गीय संस्थामा आवद्ध गुरुको सुविधा बढाउनु पर्छ भनिरहेका छन् | असलमा, यदि काठमान्डौमा आन्दोलनरत शिक्षकहरू केवल कांग्रेस, एमाले वा माओवादी वा सरकार वाहिर भएका दलसंग सम्बन्धित हुन्थे भने सरकारीको लाठी र गोली तिनकुनेमा झैं चलिसक्थ्यो ! सायद धेरै गुरूहरू घाइते भएर वा केही गुरूहरूले आफ्नो ज्याननै गुमाउथे |

सबै दलका गुरूहरू र आफ्नो दलका निकट गुरूहरू मिलेर आएको हुँदा सरकारभित्र र वाहिर रहेकाहरू बाध्य छन् | सत्य यही हो | आन्दोलनरत गुरूहरू पनि आफ्नो माउ पार्टीलाई नत्यागी माँगेको सुविधा प्राप्त गर्न चाहन्छन् | यसको अर्थ यो आन्दोलनमा स्वतन्त्र गुरूहरू छैनन् भन्नु सत्य हुँदैन | वर्गीय सङ्गठनको सदस्यता भएका सबै “झोले” हुन् | यो सत्यता उहाँहरूले निकालेको संयुक्त बक्तव्यले प्रमाणित गरिरहेको छ | स्वतन्त्रहरूलाई गणतान्त्रिक संबिधानले पग्नु बनाएको छ, अपांग बनाएको छ र अवान्छनीय बनाएको छ |

आन्दोलनको कदम उठाउनु धेरै अर्थमा बाध्यता भएको सही हो तर कुनै पनि गणतान्त्रिक शक्तिले “किन न्युनतम ३६०००/ मासिक तलव थाप्ने गुरूहरूले पढाउने बालबालिकाहरू ६३.२% फेल हुन्छन् र किन सरदार मासिक १२३००/ तलव थाप्ने निजी विद्यालयका गुरुहरूले पढाएका ८९% बालबालिका पास हुन्छन्” भन्ने प्रश्नको उत्तर खोज्न कोही चाहन्न | यदि कसैले उपर्युक्त प्रश्नको जवाफ खोज्यो भने पूर्ण वहिष्कारमा पर्छ | संबिधानले आधारभूत रुपमा प्रदान गरेको नि:शुल्क शिक्षानीतिको घाँटी अठ्याउँदा गणतान्त्रिकहरूलाई कुनै कष्ट हुँदैन |

गणतान्त्रिक राजनैतिक नेतृत्वका लागि शिक्षाक्षेत्र सबैभन्दा कम प्राथमिकतामा परेको विषय हो र नेता अर्थात् सिण्डिकेटको सुरक्षा र सेवा पहिलो प्राथमिकता हो | विश्वविद्यालयहरू खोल्दै जाने, पदाधिकारी नियुक्त गर्दै जाने तर तिनलाई व्यवस्थित गर्नतिर पटक्कै ध्यान नदिने, वर्गीय सिण्डिकेटहरूको प्रयोग गरेर आसेपासे नेता व्यबस्थापन गर्ने तर शिक्षाको मूलभूत सुधारमा सधैं अवरोध सृजना गर्ने र आफ्नो “झोला” बाहेक अर्कोको झोलालाई दरकिनार गरेर अको समस्या निम्त्याउने गणतान्त्रिक राजनीतिको नियति नै बनेको छ |

यदि आजको राजनैतिक पद्धतिमाबाट कुनै सन्तुष्ट छन् भने “सत्तासुख”को अवसर प्राप्त गरेका र गर्ने सम्भावना रहेका “छोटेबडे नेता” नै हुन् | नेता व्यबस्थापनका लागि सरकारहरूले सुशासन, न्याय, शिक्षाजस्ता क्षेत्रहरूलाई अस्तव्यस्त बनाएका छन् | यही कु-व्यबस्था रहिरह्यो भने गणतान्त्रिक प्रणालीलाई जोगाएर नेता-व्यबस्थापन गर्न निकृष्टतम निर्णय गर्न पनि पछि हट्ने छैनन् भन्ने तत्थ्य उजागर भैरहेका छन् | झोलावादमा आवद्धहरू महात्मा गान्धीका तीन बाँदरहरूझैं देखेर पनि नदेख्ने, सुनेर पनि नसुन्ने र बोलेर पनि नबोल्ने जडमूर्तिसरह हुन् | यस्ता जड बाँदरहरूको संसददेखि वडासम्म गहिरो उपस्थिति छ |

यदि देशलाई बलियो र राजनैतिक प्रणालीलाई चीरस्थायी बनाउन छ भने पहिलो लगानी शिक्षा क्षेत्रमा गर्नुपर्छ र शिक्षाक्षेत्रलाई “झोलावाद”बाट मुक्ति दिनुपर्छ | यो विचार प्रकट गरिरहंदा मैले भन्नेपर्छ “सायद मेरो जीवनकालमा यस्तो अवसर प्राप्त हुने छैन, मेरो शिक्षाक्षेत्र झोलावादबाट मुक्त हुने छैन |”